Hijsen met bouwmachines onder vergrootglas

 

De arbeidsinspectie kondigt onverwachtse controles aan op bouwplaatsen. De aanleiding voor deze controles zijn de ongelukken die er gebeuren tijdens hijswerkzaamheden op de bouwplaats. Zorg ervoor dat Uw verreiker samen met de hulpstukken waarmee u hijst gekeurd is door een instantie die daarvoor gecertificeerd is. Belangrijk is ook dat de machinist in bezit is van een TCVT-certificaat. Manitou levert hulpstukken bij de verreiker die door middel van een tag herkend worden en de verreiker automatisch het hijsprogramma van het gekoppelde hulpstuk kiest.

De hijsmomentbeveiliging zorgt ervoor dat uw verreiker binnen de hijstabel van het hulpstuk blijft. Mocht u meer informatie willen over het hijsen met een verreiker?, neem dan contact op met Jeroen Jacobs. Hij is bereikbaar op 0613098676

 

Het gaat nog te vaak mis bij hijswerkzaamheden, vindt de Nederlandse Arbeidsinspectie. Daarom zoeken inspecteurs bij onaangekondigde controles naar zwakke plekken in organisatie en communicatie op de bouwplaats. ''Voel samen verantwoordelijkheid voor veiligheid.''

“Daar, ze zijn aan het tunnelen.” Inspecteur Leo van der Sanden wijst naar de bouwplaats voor hem. Boven blauwe steigerdoeken hangt een grote U-vormige constructie in de lucht. Een gele torenkraan zet de last boven op een gebouw in aanbouw aan het einde van de straat. Na het plaatsen van de constructie zal het beton worden gestort en verrijst zo verdieping op verdieping.

Hier in Amsterdam Zuid-Oost volgen de torenkranen elkaar op aan de horizon. Het is precies waar Van der Sanden en zijn collega André van Vliet naar op zoek zijn. De twee inspecteurs van de Nederlandse Arbeidsinspectie voeren samen met collega's tussen 17 juni en 21 juni extra controles uit op bouwplaatsen, gericht op hijskranen en hijswerkzaamheden. Onaangekondigd. Verslagever Petra Platschorre van Cobouw liep mee bij een van de controles.

Hijsongevallen als focus
Het gebeurt vaker dat de inspectie één thema kiest voor extra controles. Vorig jaar was dat valgevaar. Dat hijsen nu onder het vergrootglas ligt, komt onder andere door een aantal ernstige ongevallen in de afgelopen tijd. Omvallende kranen, lasten die uit de lucht vallen, kabels die in elkaar draaien. “Het zijn altijd ongevallen met heel veel impact", zegt Van der Sanden. “Het geeft veel leed en ellende, terwijl ongevallen met hijsen vaak te voorkomen zijn.”

Vooral risicovolle omgevingen hebben de aandacht van de inspectie. Meerdere kranen op één bouwplaats, hijsen over wegen of gebouwen. Het zijn die situaties waarbij opdrachtgever en bouwer goed moeten nadenken over de veiligheid. En net zo belangrijk: hebben de machinisten de juiste papieren en hoe gaan de bouwers om met deskundigheid van riggers, die géén certificaat nodig hebben?

Eerste indruk belangrijk
Dat is waar de inspecteurs achter willen komen, wanneer ze een van de bouwplaatsen betreden in de Amsterdamse wijk. Daar wordt hard gewerkt aan verschillende woontorens. Deze bouwplaats heeft precies wat de inspecteurs zoeken: verschillende torenkranen die op een ‘postzegel' in elkaars bereik draaien. Het terrein wordt ook nog eens gedeeld met een andere bouwer die óók een kraan heeft draaien. Met hem moeten dus goede afspraken zijn gemaakt.

Van Vliet werpt bij de ingang van de bouwplaats een blik over het terrein. Verschillende materialen, zoals wapeningsstaal en grote betonnen prefabelementen, staan opgesteld langs de woongebouwen in aanbouw. “Dat ziet er netjes uit", vindt de inspecteur. Belangrijk, want een nette bouwplaats zegt iets over de cultuur. “Een eerste indruk zegt veel.”

Inspecteurs André van Vliet en Leo van der Sanden.

Ontwerpkeuzes en communicatie
De hoofduitvoerder op het werk neemt de twee inspecteurs mee naar de bouwkeet, waar een plattegrond hangt met de draaicirkels van de torenkranen. De inspecteurs zijn bijzonder geïnteresseerd in het contact met de ‘buren' en de communicatie in het algemeen. Wat is de voertaal? En zijn de afspraken duidelijk?

Want waarbij het vaak misgaat, zijn ontwerpkeuzes vooraf en communicatie. Van der Sanden praat buiten de keet met een ervaren - en opgeleide - rigger op de bouwplaats. Die heeft er wel moeite mee om een collega aan te spreken als deze de last niet goed aanpikt. Dan krijg hij “een grote mond". De inspecteur begrijpt zijn worsteling wel. Dat is best lastig om tegengas te geven.

De kraanmachinisten moeten dus ook streng zijn, vindt Van der Sanden. Een van hen is dat in elk geval wel, vindt hij zelf. De machinist is naar beneden geklommen uit de meest ‘ingewikkelde kraan'. Niet alleen moet hij met zijn eigen bouwplaats communiceren, maar ook met de buren. Dat gaat goed, wat hem betreft. “Ja, die kraan staat in de weg. Maar we hebben goede afspraken.”

De bouwplaats zelf is een “geoliede machine", vertelt hij. Dat tunnelen is repeterend werk. Het helpt ook dat de kranen zijn uitgerust met een antibotssysteem. De gieken worden geremd en gestopt wanneer ze te dicht bij elkaar komen. Dat systeem is niet wettelijk verplicht in Nederland, in andere Europese landen wel. Persoonlijk vindt Van der Sanden dat dit ook in Nederland zou moeten.



Risicovolle sector
De twee inspecteurs weten welke vragen ze moeten stellen om de verhalen en knelpunten naar boven te halen. Van Vliet werkt al ruim tien jaar als arbeidsinspecteur bij de Arbeidsinspectie en Van der Sanden zeker achttien jaar. Uiteindelijk heb je alles wel een keer meegemaakt, vertellen ze. Ze werkten ook jaren in het strafrechtteam van de inspectie, oftewel het team dat strafrechtelijk onderzoek doet naar dodelijke arbeidsongevallen. Dat is geen makkelijk werk. “Als je dat een jaar of tien hebt gedaan, dan moet je wat anders gaan doen,” zegt Van der Sanden. “Te veel doden.”

Al werken ze ook nu nog af en toe aan strafrechtelijke onderzoeken. Onder meer bij het recente hijsongeval in Lochem. Hoewel de keuze voor extra inspecties op hijswerkzaamheden al maanden eerder werd gemaakt, is dat ongeval met dodelijke slachtoffers wel een voorbeeld van hoe erg het mis kan gaan. Net als twee andere dodelijke hijsongevallen die de inspecteurs nog scherp op hun netvlies hebben staan. Bij een ongeval in 2019 botste de giek tegen de lift van een andere kraan, waardoor de machinist die er in zat naar beneden viel. Bij het andere ongeval aan de Rijnstraat in 2016 vielen steigerdelen op een voorbijganger.

Werkmethodes en richtlijnen hebben de werkzaamheden en de bouwplaats de afgelopen jaren veiliger gemaakt. “Maar ernstige ongevallen blijven bestaan, helaas ook op goede bouwplaatsen", zegt Van Vliet. “Het blijft gewoon een risicovolle sector.”

Dynamiek van de werkplaats
De inspecteur duikt met de hoofduitvoerder in de boekwerken als zijn collega Van der Sanden zich begeeft naar het hoogste punt van de bouwplaats. Hij ziet her en der kleine verbeteringen. Gaten in de vloer die niet zijn afgedekt, en stekeinden zonder stekbescherming. Als je gaat zoeken is er altijd wel iets, weet de inspecteur. Maar dat is dus niet wat ze doen. Mensen moeten zelf begrijpen waarom iets wel of niet kan en elkaar daarop aanspreken. “Het gaat om het systeem.”

Boven op het hoogste gebouw van zo'n vijftien verdiepingen zijn werknemers druk in de weer met het plaatsen van het wapeningsstaal. Ondertussen hijst een kraanmachinist een gevelelement op zijn plek. Eerst aan de ene kant van het gebouw, een paar minuten later aan de andere kant. Die dynamische omgeving is precies wat het bouwen zo lastig maakt.

Nu werken er al zo'n tweehonderd man aan het project, straks lopen er vijfhonderd rond. Van Vliet: “Hoe gaan we dan zorgen met zijn allen dat het veilig blijft voor de ander? Dat is het ingewikkeldste.” Die versnippering gaat niet zomaar veranderen, verwacht Van Vliet. Wat moet er dan gebeuren om het werk veiliger te maken? “Samen verantwoordelijkheid voelen. Niet alleen denken: ‘Ik ben van dat kozijn', want dat is wel een beetje hoe het gaat in de bouw.”

Hele keten verantwoordelijk
Persoonlijk zou Van der Sanden willen dat ketenaansprakelijkheid in het bouwproces in de wet wordt vastgelegd. Dan wordt de hele keten verantwoordelijk voor de werkzaamheden, en niet alleen de werkgever. Nu ziet de inspecteur dat bijvoorbeeld hoofdaannemers lastig zijn aan te spreken. Die zijn vaak in wettelijke zin niet de werkgever van werkzaamheden. Met ketenaansprakelijkheid sijpelt een boete ook de hele keten door. “Als de hele keten verantwoordelijk wordt voor werkzaamheden, dan gaan mensen elkaar aanspreken", denkt Van der Sanden.

Maar op deze bouwplaats lijkt er weinig noodzaak te zijn voor aanspreken, besluiten de heren als ze weer bij de bouwkeet staan. De uitvoerders weten waar ze het over hebben, de papieren kloppen, certificaten zijn gecheckt en er zijn duidelijke afspraken voor het hijswerk. Het is op naar de volgende. Een goede bouwplaats, concludeert Van Vliet. “Waren ze allemaal maar zo", verzucht Van der Sanden.

Dit artikel verscheen eerder op Cobouw.nl